Otwarcie i poświęcenie części programowej Akademii Supraskiej

Już w najbliższy poniedziałek, 24 lutego, dojdzie do uroczystego poświęcenia i otwarcia najnowszej, zakończonej z końcem 2013 roku, inwestycji Klasztoru Męskiego Zwiastowania NMP w Supraślu. Ponad 2000 metrów kwadratowych wnętrz Pałacu Archimandrytów odzyskało swój blask jak za dawnych lat. Niemal 11 mln. zł na ten cel udało się wykorzystać ze środków Unii Europejskiej oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

- To zwieńczenie niemal pięciu lat pracy koncepcyjnej i budowlanej – mówi Adam Musiuk, inżynier kontraktu w projekcie „Rewitalizacja część i zabytkowych pomieszczeń klasztornych na potrzeby turystyczne – część programowa Akademii Supraskiej (Etap II)” – Bardzo wiele osób zaangażowanych było w to wielkie dzieło od momentu planowania i pozyskiwania środków, przez tworzenie dokumentacji projektowej i finansowej, kontakty z licznymi urzędami po same prace budowlane i zakup wyposażenia. Jest to największa w nowożytnej historii monasteru inwestycja, zaraz po odbudowie z ruin cerkwi Zwiastowania. Z tą różnicą, że wysadzoną przez hitlerowców świątynię odbudowała własnymi rękoma sama społeczność prawosławna, bez wsparcia z zewnątrz.

Na renowację Pałacu Archimandrytów i zakup jego wyposażenia udało się pozyskać środki publiczne. Dzięki wsparciu Unii Europejskiej (w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2007-2013, którym zarządza Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego) oraz środkom z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP za niemal 11 mln. zł zostało odrestaurowanych i wyposażonych ponad 2 tys. m2 powierzchni użytkowej zabudowań klasztornych. Dzięki tej inwestycji społeczność prawosławna w Polsce dysponuje nowoczesnym, doskonale wyposażonym obiektem o charakterze kulturowo-konferencyjno-szkoleniowym. Akademia Supraska (prowadzona przez Fundację OIKONOMOS), pod kierownictwem Kanclerza o. Jarosława Jóźwika, będzie w nim prowadzić szereg działań mających na celu przede wszystkim pielęgnowanie bogatego, prawosławnego dziedzictwa tych terenów.

- Mamy już wszystkie niezbędne pozwolenia, łącznie z prawomocnym pozwoleniem na użytkowanie – mówi o. Jarosław Jóźwik – W poniedziałek, z udziałem władz religijnych i świeckich wyświęcimy i uroczyście otworzymy nowo-odrestaurowany obiekt. Jeszcze w marcu natomiast zorganizujemy Dni Otwarte, podczas których każdy będzie mógł go obejrzeć.

Renowacja Pałacu Archimandrytów nie jest pierwszym projektem supraskiego monasteru, który został wsparty funduszami unijnymi. W latach 2006-2008 z sukcesem zakończył się projekt adaptacji części południowo-wschodniego skrzydła kompleksu klasztornego na potrzeby Domu Pielgrzyma. Ten projekt z budżetem ponad 3,5 mln zł był z kolei wsparty środkami Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego nalata 2004-2006 oraz środkami społeczności prawosławnej uzyskanej w ramach wspólnego Dzieła.

Rok 2014 jest szczególnym w dziejach supraskiego monasteru. Dokładnie 30 lat temu, dzięki staraniom Metropolity Sawy, rozpoczął się proces odbudowy wysadzonej przez hitlerowców cerkwi Zwiastowania. Od czerwca 1984 r. posługę duszpasterską prowadził w nim śp. władyka Miron. Z dniem 1 listopada 1984 r. powołano w Supraślu Dom Zakonny, którego przełożonym został właśnie władyka Miron (podniesiony do godności ihumena 25 listopada 1984 r.)

Więcej na temat dzieła odbudowy Monasteru w Supraślu można przeczytać tutaj. (Tekst autorstwa Adama Musiuka)

Zapraszamy do obejrzenia fotoreportażu z odnowionych wnętrz (tutaj)

Notka historyczna

Początek Supraśla nierozerwalnie związany jest z powstaniem prawosławnego klasztoru męskiego (monasteru). Początki monasteru supraskiego sięgają XV w. W 1498 r. wojewoda nowogródzki i marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego Aleksander Chodkiewicz wraz z arcybiskupem smoleńskim Józefem Sołtanem założyli klasztor w Gródku nieopodal późniejszego Supraśla. Jednak świeckie życie skupione wokół istniejącego tam zamku przeszkadzało duchowemu skupieniu mnichów, dlatego też w dwa lata później przenieśli się na uroczysko Suchy Hrud, co dało początek Ławrze Supraskiej. Akt erekcyjny został potwierdzony przez króla Aleksandra Jagiellończyka. W 1501 r. wybudowano pierwszą drewnianą cerkiew pw. św. Jana Teologa, a w 1503 r. położono kamień węgielny pod budowę obronnej cerkwi Zwiastowania NMP, którą poświęcono w 1510 r. (lub 1511r.). Fundację „ktitorów” potwierdził specjalnym tomosem patriarcha Konstantynopola Joachim. W dziejach monasteru supraskiego XVI stulecie nacechowane było prężnym życiem zakonnym, oraz szerokim rozwojem kulturalnym. W 1557r. inwentarz biblioteki klasztornej notował już 200 rękopiśmiennych i drukowanych ksiąg. Monaster utrzymywał także bliskie kontakty z duchowymi ośrodkami na Bałkanach, efektem których były między innymi bizantyjskie freski upiększające wnętrze głównej cerkwi Zwiastowania NMP. Monaster supraski był jednym z najaktywniejszych ośrodków myśli religijnej w XVI w. i w swym znaczeniu drugim, po Kijowsko – Pieczerskiej Ławrze, ośrodkiem zakonnym Kościoła Prawosławnego na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego.

W okresie unickim (lata 1614-1839) przebudowano większość budynków monasterskich. W głównej świątyni klasztornej wykonano nowy barokowy ikonostas. Niestety w tym samym czasie, zgodnie z duchem epoki, część słynnych supraskich fresków, do wysokości okien została zakryta rzeźbioną tabulaturą, a wyższe partie pobielono wapnem. Po rozbiorach Polski posiadłości klasztorne zostały skonfiskowane przez władze pruskie. Monaster w tym okresie przecierpiał duży regres zarówno materialny jak i duchowy.

W 1839 r. monaster powraca na łono Kościoła prawosławnego. Od tego momentu zaczyna się stopniowy proces odnowy życia religijnego, trwający do wybuchu I wojny światowej. W tym okresie zostają wybudowane trzy nowe cerkwie, oczyszczono również z wapiennej pobiałki dawne supraskie freski.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości prawosławni mnisi zostają usunięci. W budynkach klasztornych początkowo urządzono szkołę rolniczą, a następnie przekazano je zgromadzeniu księży salezjanów. Na początku II wojny światowej białostocczyzna zajęta była przez wojska radzieckie, które zamieniły klasztor w koszary, a cerkiew Zwiastowania NMP w warsztaty naprawcze. Pod koniec wojny, w 1944 r. wycofujący się hitlerowcy wysadzili główną świątynię w powietrze. W okresie powojennym prawosławna społeczność Supraśla mimo dużych trudności zdołała zatrzymać małą klasztorną cerkiew pw. św. Jana Teologa jako świątynię parafialną, budynki natomiast zostały przejęte na rzecz skarbu państwa. W 1984 r. po długich staraniach uzyskano pozwolenie i rozpoczęto rekonstrukcję zburzonej w czasie wojny cerkwi Zwiastowania NMP. W tym też roku utworzono Prawosławny Dom Zakonny, przez co wznowiono życie monastyczne w Supraślu.

Po długich i bardzo trudnych staraniach w lutym 1996 r. decyzją Urzędu Rady Ministrów budynki monasterskie zostały przekazane restytuowanemu w 1989 r. Prawosławnemu Klasztorowi Męskiemu Zwiastowania NMP w Supraślu.